Ostatni dzień konferencji Eco-Miasto 2020. Energia zmian skupiony był na kwestiach klimatycznych – adaptacji miast do zmieniających się warunków, a także ich przestawiania na tory energetyki odnawialnej.
Jak na coraz bardziej naglące wyzwania, związane z kryzysem klimatycznym, odpowiadają samorządy? Jakimi narzędziami, umożliwiającymi prowadzenie własnej polityki energetycznej, dysponują? Między innymi wokół tych wątków toczyły się jedna z piątkowych dyskusji. Tematyka ta okazała się niezwykle aktualna – w ten sam dzień bowiem w kilkunastu miastach w całej Polsce odbyły się kolejne młodzieżowe strajki klimatyczne, a strona rządowa zawarła z przedstawicielami górników porozumienie o wygaszaniu kopalni węgla do roku 2049.
Sieci dla klimatu
Podczas panelu dyskusyjnego, odbywającego się pod hasłem „Zmiany klimatu na szczeblu lokalnym” Aldo Vargas Tetmajer ze Związku Miast Polskich przypomniał o trendach, mających szczególne znaczenie dla społeczności lokalnych w Europie – w tym o kontekście nowych ram finansowych Unii Europejskiej. W okresie 2021-2027 czekać nas będzie chociażby wyzwanie wykorzystania funduszu sprawiedliwej transformacji, skierowanego również do miast i regionów.
Aneta Skubida z Climate-KIC zaprezentowała organizację, w której działa. – Łączymy różne światy, skupiając się na stymulowaniu szerokiej współpracy społeczności wiedzy. W naszym gronie są zarówno przedstawiciele biznesu, nauki, samorządów i organizacji pozarządowych. Skupiamy się na innowacjach systemowych, działających na wielu poziomach naraz – zauważyła. Co to oznacza w praktyce? Złożone wyzwania wymagać jej zdaniem mają złożonych odpowiedzi – badań, projektowania, uczenia i doskonalenia się. Mowa o całym otoczeniu samorządów, złożonym m.in. z rozwiązań technologicznych, regulacji, norm zachowań, dostępnych narzędzi finansowania czy sposobów działania rynków. – Kluczem do sukcesu jest znoszenie silosów tematycznych, długofalowy charakter podejmowanych interwencji oraz eksperymentowanie w duchu ko-kreacji. Ważne, by efektem końcowym nie był tylko raport, który trafia na półkę, ale coś, co przynosi realną zmianę – zauważyła Skubida.
Cel ten próbuje się osiągnąć wykorzystując m.in. metodę deep listening – odkrywania nieoczywistych faktów (np. wysokiego poziomu edukacji górników, umożliwiającego jej wykorzystanie również w innych sektorach gospodarki po transformacji ekologicznej), dających szansę na wypracowanie dostosowanych do lokalnego kontekstu rozwiązań. Eksperymenty uwzględniają również np. panele dyskusyjne tuż przed koncertami gwiazd, pozwalające na zaprezentowanie ważnych dla lokalnych społeczności działań w przystępnym otoczeniu. W Polsce działania tego typu Climate-KIC realizuje m.in. w Rybniku i Krakowie.
Reprezentujący Ministerstwo Klimatu Szymon Tumielewicz przypomniał o tym, w jaki sposób realizowana na szczeblu centralnym strategia adaptacji do zmian klimatu przyczyniła się do współpracy rządu z samorządami. Jej efektem był m.in. projekt Miejskich Planów Adaptacji, wypracowywanych wspólne z miastami i interesariuszami z obszarów miejskich. Zaznaczył istotną rolę, jaką w poprawie jakości życia odgrywają programy, takie jak Czyste Powietrze czy Moja Woda. Jego zdaniem są one elementem odpowiedzi na pytanie o to, w jaki sposób miejsca, które szczególnie mocno odczuwają efekty zmian klimatu będą mogły dokonań adaptacji do nich.
Klimat i woda
Wiesław Bielawski, członek zarządu Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej, wskazał w swoim wystąpieniu na wyzwanie, jakim jest różnica skal i wzajemne interakcje między regulacjami (globalnymi, europejskimi czy krajowymi) a skutecznymi działaniami na szczeblu lokalnym. Zdaniem panelisty to woda będzie w najbliższym czasie jednym z najważniejszych źródeł globalnych konfliktów. Na poziomie lokalnym coraz bardziej nagląca staje się współpraca władz samorządowych, np. w zakresie wykorzystywania istniejących źródeł wody.
Obniżanie się poziomów wód gruntowych i susza to inne, niepokojące trendy, mogące przyczyniać się do realnych problemów w mieście, takich jak zagrożenie dla stabilności budynków miejskich. Doświadczenie powodzi miejskich w Gdańsku zachęciło władze miasta do szeroko zakrojonych inwestycji w retencję. Mimo tego, jak zauważył Bielawski, pełne zabezpieczenie przed deszczami nawalnymi nie jest możliwe i niezbędne staje się również sprawne zarządzanie kryzysowe oraz edukacja mieszkańców w tym zakresie.
Polityka klimatyczna to w praktyce również szereg wyzwań, takich jak znalezienie równowagi między gęstą zabudową i kompaktowym charakterem miasta a zapewnieniem dostępu do przestrzeni zielonych, podnoszenie efektywności energetycznej budynków. Niemałym problemem jest zdaniem Bielawskiego przekonanie mieszkańców do inwestycji, których pozytywne rezultaty mogą być widoczne dopiero w dłuższym okresie.
Francuskie doświadczenia
Jean-Baptiste Calvi, dyrektor ds. zrównoważonego rozwoju i kwestii energetycznych z francuskiego obszaru metropolitarnego Saint Etienne opowiadał z kolei o doświadczeniach francuskich. Położona w rejonie Lyonu metropolia mierzy się z szeregiem wyzwań, takich jak rosnące zapotrzebowanie na klimatyzację wynikłe ze wzrostu temperatur, wzrost ryzyka powodzi czy pożarów w lasach. Kryzys klimatyczny prowadzi również do zmian w składzie gatunkowych w okolicznych ekosystemach. Szeroko zakrojone działania samorządu uwzględniają m.in. inwestycje w transport publiczny czy finansowanie działań termomodernizacyjnych. Metropolia inwestuje również w eksperymentowanie z inteligentnymi sieciami energetycznymi czy systemami magazynowania energii. Nie zapomina również o tworzeniu przestrzeni zielonych na swoim obszarze, będących odpowiedzią m.in. na coraz bardziej dokuczliwe zjawisko miejskich wysp ciepła.
